Nazwa foliany obejmuje szereg związków.
Do grupy tej należy zarówno kwas foliowy, jak i inne związki.
Związki te należą do grupy witamin B rozpuszczalnych w wodzie i określane są mianem folianów lub rzadziej witaminy B9.
Nazwa kwas foliowy pochodzi od łacińskiego słowa „folium” oznaczającego „liście, listowie”.
Foliany występują powszechnie we wszystkich produktach spożywczych zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych. Do najlepszych źródeł należą: wątroba, soja, szpinak, brokuły, brukselka, jaja kurze, sałata, kapusta pekińska, otręby pszenne.
Niewielką ilość folianu wytwarza organizm w jelicie cienkim przez bakterie z rodzaju Bacteriodes spp.
Dostępność folianów:
Pomimo powszechnego występowania folianów w pożywieniu ich niedobory należą do najczęstszych niedoborów ze wszystkich witamin.
Ma na to wpływ kilka czynników:
– Związki te są bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz na kwaśność środowiska, w którym przebywają.
!!!!!!!!!!!Zapasy ustrojowe folianów u zdrowego dobrze odżywionego mężczyzny wynoszą 5-10 mg, z czego połowa znajduje się w wątrobie a okres wyczerpania zapasów ustrojowych wynosi 3-4 miesiące.
Przyswajalność
– foliany muszą być dostarczane do organizmu wraz z dietą
– są one absorbowane na całej powierzchni jelit.
Niewielka ilość produkowana przez bakterie w jelitach poniżej 200 μg/na dobę jest niewystarczająca dla utrzymania zdrowia.
—– bierzemy zatem pod uwagę źródła pokarmowe, jak i suplementację.
Kwas foliowy dostępny w suplementach czy też foliany zawarte w produktach spożywczych nie są formami metabolitycznie aktywnymi.
Kwas foliowy jest to produkt syntetyczny, który musi przejść całą masę reakcji, aby stać się folianem (5-MTHF) który wchodzi w reakcje chemiczne w naszym organizmie.
W skrócie mechanizm wygląda następująco:
1. Kwas foliowy jako forma najbardziej utleniona (UMFA)
2. Dihydrofolian (DHF)
3. Tetrahydrofolianu (THF) ………………dzięki reduktazie metylotetrahydrofolianowej (MTHFR) 4. L-5 – metyltetrahydrofolian (L-5-MTHF)
L-5-MTHF jest dominującą formą folianów bezpośrednio transportowaną do krwiobiegu, która może być włączona w procesy biologiczne komórki w osoczu krwi.
L-5-MTHF może krążyć jako forma wolna luźno związana z białkiem, może też być przenoszona do wątroby.
!!!!!!!!!!!!!!!Enzym, który przekształca kwas foliowy w DHF jest bardzo wolny.
Przy przyjęciu dużej dawki kwasu foliowego doprowadzi to do gromadzenia się w organizmie niezmetabolizowanego kwasu foliowego (UMFA) i nasz organizm nie może wówczas korzystać z folianów.
Natomiast po spożyciu L-5-MTHF w przeciwieństwie do kwasu foliowego bezpośrednio ulega wchłanianiu w nabłonku jelita i jest wydzielana do krwi.
Dlaczego kwas foliowy blokuje możliwość korzystania z folianów?
Kwas foliowy korzysta z tych samych receptorów co foliany – ale ma do nich duzo większe powinowadztwo – można więc powiedzieć, że wypycha foliany.
Kwas foliowy jest duuużo bardziej stabilny niż foliany i na znacznie dłuższy czas rozkładu
Kwas foliowy może także maskować niedobory witaminy B12, czego nie robi folian
Jakie funkcje spełniają foliany?
Synteza kwasów nukleinowych – potrzebnych di budowy DNA i jego naprawy
Produkcja neuroprzekaźników
Chronią przed rozwojem wad cewy nerwowej (tak jak kwas foliowy)
Detoks
Tworzenie i dojrzewania erytrocytów, białych krwinek i płytek krwi
Regulacja poziomu homocysteiny!!!!!!!!!!!!!
Ciekawostka!!
Foliany z liści także muszą przejść sporo reakcji, żeby stać się 5-MTHF.
– Wówczas ryzyko wad genetycznych jest duże (zespół Downa, autyzm, zespół aspergera itp.)
Podczas karmienia także ważne jest, aby nie suplementaować się kwasem foliowym tylko folianem.
(W mleku matki obecne są białka które ściśle wiążą się z folianami, stabilizują je, aby dłużej przetrwały w jelitach dziecka i aby zwiększyć ich absorcję.)
Kwas foliowy nie redukuje wewnątrzkomórkowego poziomu homocysteiny i nie redukuje ryzyka zawału serca! …………. (Foliany TAK!)……………….
Suplementy zawierające kwas foliowy należy wyeliminować i zaczekać kilka tygodni zanim włączymy folian (trzeba odczekać, aż zwolnią się receptory)
Suplementacja powinna się odbywać najlepiej gotową formą kwasu foliowego – czyli folianem 5-MTHF.
Niektóre leki mogą wpływać na obniżenie wchłaniania folianów. Należą do nich leki przeciwzapalne, niektóre leki stosowane w chorobie nowotworowej, leki przeciwpadaczkowe
1000 μg/dziennie.
Bezpieczeństwo:
– Syntetyczny kwas foliowy ma znacznie większe powinowactwo do tych białek w porównaniu do folianów i blokuje ich przyswajanie przez malucha, co upośledza prawidłowy rozwój. !!!!!!!!!!
>>>> W mleku matki która suplementowała kwas foliowy jest mniej receptorów dla folianów, które są potrzebne dla dziecka do rozwoju układu nerwowego.
– Kwas foliowy jest niebezpieczny dla kobiet, które mają mutację genu MTHFR (szacuje się, że dziś nawet 50% społeczeństwa). U tych kobiet szlaki metylacyjne są spowolnione i u tych kobiet wskazana jest suplementacja zawsze gotową formą folianów, ponieważ kwas foliowy może zablokować metylację jeszcze bardziej.!!!
– Najbezpieczniejszą formą jest 5-MTHF dla kobiet w ciąży, z uwagi że bezpośrednio wchodzi w reakcje szklaków metylacyjnych.
Porównanie:
Kwas foliowyMetyl-FolianMusi być przekształcany w organizmieOd razu dostępnyZwiększa poziom niemetabolizowanego kwasu foliowego (UMFA)Nie zwiększa UMFAMaskuje niedobory B12Nie maskuje niedoborów B12Zwiększa poziom folianów bardzo powoliSzybko zwiększa poziom dostępnych folianówHamuje działanie komórek NK –Redukuje ryzyko wad cewy nerwowejRedukuje ryzyko wad cewy nerwowejŁatwo dostępny w aptekachŁatwo dostępny (raczej w sklepach internetowych)Współzawodniczy a aktywnym folianem o receptoryJest aktywnyRozregulowuje receptory i białka wiążące foliany–
Źródła:
Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Metafolina – alternatywa dla suplementacji niedoboru folianów u kobiet ciężarnych, Ginekol Pol. 2013, 84, 641-646.
Hanna Czeczot, Kwas foliowy w fizjologii i patologii, Postepy Hig Med. Dosw. (online), 2008; 62:405-419 e-ISSN 1732-2693
Łucja Czyżewska-Majchrzak, Patrycja Paradowska, Skutki niedoboru i ryzyko suplementacji folianów w diecie, Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 457-463